کوير برايم حکم جهنمي بود که در بهترين حالت مي‌توانستي در آن «سراب» پيدا کني. اين وهم من از کوير بود تا قبل آن‌که اين جملات را بخوانم: «...شب کوير، اين موجود زيبا و آسماني که مردم شهر نمي‌شناسند. آن‌چه مي‌شناسند شب ديگري است؛ شبي است که از بامداد آغاز مي‌شود. شب کوير به وصف نمي‌آيد. آرامش شب که بي‌درنگ با غروب فرا مي‌رسد. آرامشي که در شهر از نيمه‌شب، درهم ريخته و شکسته مي‌آيد و پريشان و ناپايدار، روز زشت و بي‌رحم و گذران و خفه کوير مي‌ميرد و نسيم سرد و دل انگيز غروب، آغاز شب را خبر مي‌دهد...» آن خاک‌هاي گداخته در توصيفات بي‌نظير دکتر علي شريعتي بود که برايم معناي ديگري پيدا کردند و من ديگر از کوير مرده و تبدار بدم نمي‌آمد، چرا که به بيان او کوير انتهاي زمين بود؛ پايان سرزمين حيات و از همه مهم‌تر در کوير گويي به مرز عالم ديگر نزديک بوديم. قصه کوير براي بسياري از ما اين‌گونه است پر از ابهام و تمنا براي ديدن آن. اين روزهاي فصل پاييز که بهترين زمان براي سفرهاي کويري است، بهانه آن شد تا پاي برهنه‌مان را روي فرش مخملي کوير گذاشته، طاقت‌مان را محک بزنيم:

بر شانه ماسه‌اي تو
ايران از آن دسته کشورهايي است که در قلبش تا بخواهيد کوير دارد که از بعضي جهات منحصر‌به فردند. براي کشورمان 7 نوع کوير تعريف شده است. کويرهاي رسي، کويرهاي نمک، کوير درياچه‌هاي دايمي، کويرهاي رسي خيس و درياچه‌هاي موقت. مابقي هم چيزي ميان اين‌هايند. اين وسط کويرهاي نزديک به شهرهاي کويري از جذابيت‌هاي بيشتري برخوردارند، به‌ويژه براي گردشگران خارجي که اگر پايه کوير رفتن باشيد، حتما گروه‌هايي را از آن‌ها اين روزها حوالي خور و يزد مي‌بينيد. نکته جالب اين‌جاست که اهالي ديار اتازوني عاشق زندگي کويري کويرنشينان کشورمان هستند و تا به حال علاوه بر سفرنامه، چندين کتاب هم درباره آن نگاشته‌اند.

بهترين زمان سفر
کويرنوردي را بايد کاري تخصصي دانست، چرا که جاذبه اين «هيچستان» حکم تيغ دولبه‌اي دارد که يک لبه‌اش در صورت بي‌احتياطي مي‌تواند حتي مرگ هم باشد. پس براي آشنايي با چم و خم کويرنوردي سراغ اهل فن رفتيم مهدي زارعي دانشجوي کارشناسي ارشد برنامه‌ريزي گردشگري کسي بود که برايمان پرده از جزييات جالبي در سفرهاي کويري برداشت. به بيان او زمان بازديد از کوير رابطه مستقيم و معناداري با فصول سال و اقليم مناطق بياباني و کويري دارد. به عبارت ديگر فصل گردشگري مناطق کويري اغلب محدود به دو فصل سال و يا کمي بيشتر است که گردشگر مي‌تواند در اقليم مساعد، به بازديد از کوير پرداخته، ضمن کاوش در شرايط کويري، از تابش نور خورشيد و سرما يا گرماي شديد، آزرده نشود. او توضيح مي‌دهد: با توجه به شرايط اقليمي حاکم بر مناطق کويري ايران، بهترين زمان اجراي برنامه، از اوايل مهرماه آغاز شده، نهايتا تا پايان فروردين‌ماه (يعني 7 ماه در سال) ادامه مي‌يابد. در بين اين ماه‌ها آذر، دي و بهمن و اسفند شرايط مطلوب‌تري دارند.

بي‌گدار به آب نزنيد!
به بيان اين کارشناس وجود يک ليدر و راهنماي توانمند مسئله مهمي است. او بر حضور راهنماي محلي همراه تيم هم تأکيد دارد؛« کوير و شکل برآمدگي‌ها و فرو رفتگي‌هايش هر سال به دلايل گوناگون از جمله سيل و توفان و... دستخوش تغيير مي‌شوند و ممکن است ليدر گروه را در انتخاب مسير دچار ترديد کند. اين ريسک با وجود راهنماي محلي به پايين‌ترين حد خود مي‌رسد.» توصيه ديگر او استفاده از اقامتگاه‌هاي تاريخي است که اغلب در طول مسيرهاي گردشگري احيا و مرمت شده‌اند و جان مي‌دهند تا ساعتي را زير سقف آسمان کوير که براي لمسش کافي است دست دراز کنيد؛ بگذرانيد. تأکيد زارعي بر اين است که بي‌گدار به آب نزنيم؛ «‌دانستن وضعيت آب و هوا چند روز قبل و پيش‌بيني وضعيت هوا در زمان اجراي برنامه از ساکنان محلي، کسب اطلاع از تعداد تورهايي که در زمان اجراي برنامه در محل حضور دارند، وضعيت راه‌هاي کويري، هماهنگي براي اجاره شترهاي باربر و شترهاي کوير پيما و... از ديگر مواردي است که سرپرستان تيم‌هاي کويرنوردي نبايد از قلم بيندازند.»

قسمت جذاب ماجرا
به بيان آقاي کارشناس تماشاي کلوت‌ها در کوير شهداد يا تپه‌هاي شني در کوير مرنجاب، مصر و حلوان اصلي‌ترين دليل ورود گردشگران کويري به اين مناطق است و يکي از جالب‌ترين قسمت‌هاي تورهاي کويري به‌شمار مي‌آيند. او ادامه مي‌دهد: غوطه‌ور شدن در شن‌هاي کوير و بالا و پايين رفتن از تپه‌هاي شني، از دلپذيرترين کارهايي است که اغلب مسافران کويري را ساعت‌ها به خود مشغول مي‌دارد. به اين‌ها عکاسي در کوير و ثبت لحظه‌ها و تصاوير بکر و طبيعي را هم اضافه کنيد که طرفداران بسياري دارد و شايد عده‌اي تنها به همين دليل سفر کويري را انتخاب مي‌کنند تا تصاويري ناب و هنري را به گالري‌هاي عکاسي و نمايشگاه‌هاي عکس هديه کنند. رصد ستارگان برنامه ويژه محسوب مي‌شود، چرا که از آسمان کوير جايي بهتر براي ديدن ستاره‌ها نيست که شريعتي آن را بهشت کوير توصيف کرده و گفته است که: «آسمان! کشور سبز آرزوها، چشمه مواج و زلال نوازش‌ها، اميدها و ... انتظار! انتظار!... سرزمين آزادي، نجات، جايگاه بودن و زيستن، آغوش خوشبختي، نزهتگه ارواح پاک، فرشتگان معصوم، ميعادگاه انسان‌هاي خوب؛ از آن پس که از اين زنداني خاکي و زندگي رنج و بند و شکنجه‌گاه و درد، با دست‌هاي مهربان مرگ، نجات يابند!» شب نشيني‌هاي کويري در کنار آتش هم براي خودش صفايي دارد. اين‌جا حتي از قلب آسمان هم به خدا نزديک‌تريد.

سواري‌هاي دولا‌دولا
براي سفر کويري‌تان مي‌توانيد مرکب‌هاي متفاوتي را پيش‌بيني کنيد. به گفته اين کارشناس معمول‌ترين آن‌ها ميني‌بوس‌هاي ون يا خودروهاي شاسي بلند است که تطابق بيشتري با مسيرهاي کويري دارند و گردشگر را دچار حوادث پيش‌‌بيني نشده نمي‌کنند. البته پنچري، يخ زدن گازوئيل در سرماي شب، اتمام سوخت و خرابي سيستم روشنايي ماشين در اين موارد دور از انتظار نيست. وي ادامه مي‌دهد: در مسيرهايي همچون کوير مصر و کوير شهداد، ميني‌بوس و اتوبوس نيز تردد مي‌کنند که طبيعتا مشکلات احتمالي براي آن‌ها بيشتر از ساير وسايل نقليه است. اين وسط بايد در بعضي مسيرها هم روي پاي خودتان بايستيد تا طعم کويرنوردي به جان‌تان بنشيند. البته عده‌اي هم انتخاب‌شان شتر و شترسواري است که خودش يکي از جاذبه‌هاي سفر است. زارعي مي‌گويد که در حال حاضر اين امکان در کوير مصر و گرمه موجود است، به ويژه براي تيم‌هايي که قصد دارند مسيري طولاني را در حدود 70 تا 80 کيلومتر در کوير طي کنند. مثلا از روستاي مصر به روستاي زيباي عروسان يا محمدآباد کوره گز بروند. طي اين مسير با شتر گاهي دو شبانه‌روز وقت لازم دارد.

وقتي دل لنگر مي‌اندازد
براي بسياري دل کندن از کوير کار مشکلي است آن‌قدر که با خودشان عهد دوباره آمدن مي‌کنند. به گفته اين کارشناس ارشد برنامه‌ريزي گردشگري براي بسياري اين تجربه آغاز يک تحول در زندگي‌شان است و بهانه سفرهاي بعد.

يادتان باشد!
يادتان باشد بهترين شکل سفر کويري با تيم‌هاي ويژه است که امنيت بيشتري دارد. اين وسط معمول‌ترين ابزاري که براي رفتن به اين سفر به کارتان مي‌آيد اين‌هايند:

کوله پشتي، کرم‌ ضد آفتاب، پوشش مناسب، کيسه خواب، دوربين چشمي و شکاري، کيت مار‌گزيدگي، کيسه بقا، عينک آفتابي، چادر، جوراب، وسايل جهت‌يابي، بادگير، وسايل روشن کردن آتش و تجهيزات گرمايشي، کارد، تصفيه‌کننده آب، کبريت، جعبه کمک‌هاي اوليه، سوزن و نخ، پوشش مناسب، کيسه خواب‌هاي دوگانه، فاصله‌ياب و...

البته بخشي از اين تجهيزات راسته ‌کار کويرنورد‌هاي حرفه‌اي است و در برنامه‌هاي تيمي نيازي به آن‌ها پيدا نمي‌کنيد.