دیروز حوالی ظهر بود که خبر تلخ فوت مریم میرزاخانی بین مردم پیچید، خبری که ای کاش شایعه بود، خبری که یکایک‌مان را شوکه کرده و باعث شد به این فکر کنیم که: «چرا انقدر زود؟ مریم میرزاخانی که سنی نداشت، تازه 40 سالش شده بود، حالا حالاها باید می‌بود و گره از علم ریاضیات باز می‌کرد» اما افسوس که مرگ، نابغه و غیرنابغه نمی‌شناسد و اصلا حالیش نیست که رفتن یک نفر ممکن است برای بشریت تا چه اندازه گران، تمام بشود. مریم میرزاخانی که روحش شاد باشد، اولین نابغه‌ای نیست که عمر کوتاهی داشته است و پیش از او نوابغ دیگری هم بوده‌اند که اگر عمرشان به درازا می‌کشید، امروز علم صدها سال جلوتر از چیزی بود که در حال حاضر هست. در این مطلب قسمت کوتاهی از زندگی و مرگ نوابغ دنیا را مرور خواهیم کرد.

ملکه ریاضیات جهان

هنوز چند روزی از انتشار خبر بیماری مریم میرزاخانی نگذشته بود که با خبر شدیم ملکه ریاضیات جهان در بیمارستان استنفورد کالیفرنیا جان سپرده است. خبر، خبر تلخی بود، خبر مرگ بانویی که همین چند سال پیش با شنیدن افتخار آفرینی او و دریافت مدال نوبل ریاضیات (فیلدز) که معتبرترین جایزه دنیای ریاضیات است و حل مسئله‌ای که تا به حال حل نشده بود، به خودمان افتخار کردیم و هرجا نشستیم از این بانوی نابغه حرف‌ها رد و بدل کردیم و سر بالا گرفتیم. 20 سال پیش بود که اتوبوس حامل تیم ملی المپیاد ریاضی ایران، که از اهواز عازم تهران بود، به دره سقوط کرد. در آن حادثه‌ تلخ 9 نفر از نخبگان جوان ایران کشته شدند و در این میان تنها یک نفر زنده ماند تا 18 سال بعد نامش به عنوان دانشمند قرن 21، در کنار نام انیشتین و نیوتن به ثبت برسد. مریم میرزاخانی، دختری که روزی آرزو داشت نویسنده بزرگی بشود، اما روزگار از او ریاضی‌دانی بزرگی ساخت، چه تفاوتی است بین نویسنده و ریاضی دان بودن، اگر قرار باشد یک نفر گره از کار بشریت باز کند و تقدیر تصمیم گرفته باشد نام او را هرگز از یادها پاک نکند؟

پدر هوش مصنوعی

اگر نرم افزار یا فناوری اطلاعات خوانده باشید، هرگز اسم تورینگ را از یاد نخواهید برد. آلن تورینگ خالق مفهوم ماشین تورینگ، پدر محاسبه نوین و هوش مصنوعی است. او در سال‌های جنگ جهانی دوم با استفاده از نبوغ خود کد و رمزهای زیادی از آلمانی‌ها را شکست و در طول زندگی کوتاهش تکنیک‌های جدیدی برای محاسبات، رمزنگاری و کدشکنی ارائه داد. مرگ آلن تورینگ یک مرگ طبیعی نبود. نابغه بریتانیای پس از کشف راز همجنسگرا بودنش، مجبور شد بین اختگی شیمیایی و زندان یکی را انتخاب کند. پس از تزریق شیمیایی، تورینگ دچار افسردگی شد و سرانجام در سن 41 سالگی با سیانید اقدام به خودکشی کرد.

فیلم «بازی تقلید (The Imitation Game)» که در سال 2014 ساخته شد و در 7 رشته نامزد دریافت جایزه اسکار بود و یک اسکار هم کسب کرد ماجرای زندگی این دانشمند معروف است. 

نابغه فرانسوی و دوئل مرگبار

خیلی از نظریه‌های علمی به نام کسی که آن‌ها را برای اولین بار ابداع یا کشف کرده باشد ثبت می‌شوند، نظریه گالوا در ریاضیات هم نظریه‌ای است که به نام جوان‌ترین نابغه ریاضی دنیا به ثبت رسیده است. نابغه‌ای که بدون تجربه سن 21 سالگی، در دوئلی که می‌گویند بر سر یک دختر صورت گرفت، جان خود را از دست داده است. اواریست گالوا که پیشگام نظریه گروه‌ها و اصول جبری معادلات است در سن7 سالگی، زمانی که در امتحان پلی تکنیک شرکت کرد، با شنیدن سوالات، عصبانی شد و گفت: «من کودک نیستم که به این سوالات بچگانه جواب بدهم!» درباره گالوا این‌طور گفته‌اند، که اگر او در سن جوانی کشته نمی‌شد، ریاضیات کنونی 300 سال جلوتر از چیزی بود که در حال حاضر هست.

کاشف پروتون

اگر کمی در خاطرات تحصیلی دوران دبیرستان‌تان جست‌وجو کنید، در کنار نام مندلیف، نام دیگری را خواهید یافت که در آن زمان مجبور بودید برای امتحان آخر سال و حتی کنکور به خاطرتان بسپاریدش. هنری موزلی دانشمند و فیزیک‌دان انگلیسی که در طی آزمایشاتی که بر پرتو ایکس انجام می‌داد، موفق به کشف پروتون شد. هنری موزلی سهم ویژه‌ای هم در یافتن مفهوم عدد اتمی در شیمی دارد. او به صورت داوطلبانه به گروه فنی و مهندسی افسران بریتانیا، در جنگ جهانی اول پیوست. در نهایت در نبرد گالیپولی با اصابت گلوله‌ای به سرش، در سن 27 سالگی از دنیا رفت. خیلی‌ها اعتقاد دارند جایزه نوبل سال 1916 به هیچ کس داده نشد، چرا که آن جایزه به هنری موزلی تعلق داشت.

هرتز یک نام خانوادگی است

هانریش هرتز هم یکی از دانشمندان به نامی است که عمر زیادی نکرد و بر اثر بیماری سرطان استخوان در سن 36 سالگی از دنیا رفت. اگر اهل فیزیک باشید حتما برای یک بار هم که شده از هرتز، یکای سنجش بسامد استفاده کرده‌اید و این یکای معروف که نام خانوادگی هانریش هرتز است را شنیده‌اید. هانریش هرتز در دانشگاه فیزیک مهندسی خواند و پس از دریافت مدرک دکترا با سمت استادی در دانشگاه کارلسروهه آلمان، شغل تدریس را آغاز کرد. او در همان زمان موفق به کشف و اثبات وجود امواج الکترومغناطیسی شد. هانریش در طی تحقیقاتش ساز و کار رادارها و امواج بی‌سیم را هم بدست آورد، اما در آن زمان تصور می‌کرد که این علوم بی‌فایده هستند و کاربردی ندارند، علمی که در حال حاضر مورد استفاده گسترده دنیا قرار گرفته است.

نابغه موسیقی

موتسارت، نابغه موسیقی دنیا از سن 3 سالگی آهنگسازی را شروع کرد و تا آن‌جا پیش رفت که در تمام ژانرهای موسیقی به استادی رسید. موتسارت هنوز 12 سال نداشت که به نواختن پیانو، ارگ و ویولن تسلط پیدا کرد، او در عمر کوتاه 35 ساله خود به سفرهای زیادی رفت و تا آخرین اثر خود رکوئیم که نا تمام ماند، آهنگ‌های معروف و ماندگار بسیاری را ساخت. بعد از نبوغ شگفت انگیز موتسارت، داستان مبهم مرگ او به بحث برانگیزترین بخش زندگی‌اش تبدیل شد، مرگی نا به هنگامی که هنوز هیچ کس نتوانست راز آن را کشف کند و مشخص نیست که موتسارت به مرگ طبیعی فوت کرده یا به وسیله‌ی اشخاصی به قتل رسیده است. اما خود موتزارات در روزهای آخر، که به افسردگی دچار شده بود از مسمومیت با آرسنیک حرف می‌زد و احتمال می‌داد که کسی او را مسموم کرده است.