هر از چندگاه، فیلمی در خارج از کشور اکران می‌شود و به هر دلیل در این سوی مرزها مورد توجه قرار می‌گیرد. به ناگاه همه کنجکاو می‌شوند و شروع می‌کنند به خواندن مطالب درباره آن فیلم. آن وقت است که برخی اصطلاحات سینمایی یک دفعه برای همه سوال می‌شود که یعنی چه. مثلا اوایل قرن بیست و یکم وقتی مجموعه فیلم‌های «ماتریکس» و «ارباب حلقه‌ها» روی بورس بود مردم با اصطلاح «تریلوژی» (سه گانه) و «فِرَنچایز» (فیلم‌های مجموعه‌ای) آشنا شدند یا وقتی فیلم‌ها یکی پس از دیگری بالای یک میلیارد دلار می‌فروختند اصطلاح «بلاک باستر» برای مردم جا افتاد. این روزها هم فیلم «سولو: داستانی از جنگ ستارگان» روی پرده است و حالا همه می‌پرسند اسپین-آف دیگر چیست؟
در دنیای رسانه به هر برنامه رادیویی، تلویزیونی، ویدئو گیم یا فیلم سینمایی که از آثاری که پیش از آن ساخته شده، مشتق شده باشد، اسپین-آف می‌گویند. به این ترتیب اسپین-آف‌ها معمولا حاوی اطلاعات و جزئیات بیشتری نسبت به جنبه‌ای خاص از منبع الهام خود هستند. یعنی چنانچه یک فیلم تعداد زیادی شخصیت اصلی داشته باشد، اسپین-آف آن فیلم روی یک شخصیت خاص تمرکز می‌کند. مثلا وقتی سریال «Breaking Bad» ساخته شد و آن قدر مورد توجه قرار گرفت، مجموعه‌ای دیگر براساس شخصیت وکیل داستان که ساول گودمن نام داشت و در «Breaking Bad» نقشی حاشیه‌ای داشت، ساخته شد. سریالی به نام «بهتر است با ساول تماس بگیرید/Better Call Saul» که خود اثر بسیار موفقی از آب درآمده و این روزها فصل چهارم آن در حال پخش است. بد نیست برای جا افتادن این اصطلاح به چند نمونه موفق و متاخر از اسپین-آف‌های سینمایی و تلویزیونی اشاره کنیم.
جنگ ستارگان
مجموعه فیلم‌های «جنگ ستارگان» یکی از مشهورترین فرنچایزهای سینمایی است که اولین بار سال 1977 روی پرده سینماها رفت و تا لحظه نگارش این متن 8 قسمت از آن ساخته شده که مجموعا بیش از 7 میلیارد و 700 میلیون دلار در سینماها فروش داشته‌اند. فروش اسباب بازی‌ها، لباس‌ها، نسخه سینمای خانگی فیلم و ... به قدری سودآور بود که کمپانی دیزنی کل امتیازات و کمپانی تولید آن یعنی لوکاس فیلمز را خرید و علاوه بر ساخت دنباله آن، شروع کرد به تولید چند اسپین-آف. مثلا در فیلم «جنگ ستارگان: یک امید تازه» محصول 1977 به طور ضمنی اشاره می‌شد که گروهی از نیروهای مقاومت موفق شده‌اند نقشه «سیاره مرگ» را که سلاحی بسیار خطرناک است، به سرقت ببرند. دیزنی این خرده داستان را در سال 2016 تبدیل کرد به فیلمی مستقل به نام «نخستین سرکش/Rogue One» که داستان سرقت این نقشه‌ها، انگیزه قهرمان قصه و... را به تفصیل به تصویر کشید وتوانست بیش از 1 میلیارد و 56 میلیون دلار در سینمای جهان فروش کند. امسال هم همان طور که در ابتدای متن اشاره شد «سولو: یک داستان جنگ ستارگانی» درباره شخصیت خلبان محبوب مجموعه فیلم‌های جنگ ستارگان ساخته شده که نقشش را در مجموعه فیلم‌های اصلی هریسون فورد ایفا می‌کرد. این اسپین-آف هم تا این لحظه که بیش از یک ماه از اکرانش گذشته، 369 میلیون دلار فروخته است.
شلدون جوان
یکی از سیتکام‌های مشهور این روزها «تئوری بیگ بنگ» است. سریالی طنز درباره عده‌ای دانشمند نابغه که پیچیده‌ترین مسائل ریاضی، نجوم، فیزیک و ... را به راحتی می‌فهمند اما از درک جهان آدم‌های عادی و ارتباط گرفتن درست با آن‌ها عاجزند. شلدون کوپر، شخصیت فیزیکدان این سریال، به قدری محبوب شد که از سال گذشته سریالی مستقل درباره دوران کودکی وی با نام «شلدون جوان» ساخته شده که آن هم با استقبال روبرو شده است.
ددپول
این یکی سرنوشت شگفت‌انگیزتری دارد. مجموعه فیلم‌های کمیک-بوکی «مردان ایکس» از سال 2000 روی پرده رفت و با استقبال مواجه شد. این موفقیت‌ها باعث شد از سال 2009 اسپین-آفی سه قسمتی و مستقل درباره شخصیت «ولورین» ساخته شود. در قسمت اول این سه گانه یعنی «ریشه‌های ایکس-من: ولورین» یکی از شخصیت‌های فرعی داستان موجودی طناز، بی ادب و به شدت آدمکش به نام «ددپول» بود با بازی رایان رینولدز. این شخصیت آن قدر جذاب بود که بالاخره طرفداران مجموعه فیلم‌های ایکس-من کمپانی را مجبور کردند اسپین-آفی مستقل بر اسپین-آف ولورین بسازند. به این ترتیب نخستین قسمت ددپول سال 2016 با سرمایه گذاری 58 میلیون دلاری روی پرده سینماها رفت و موفق شد 783 میلیون دلار بفروشد. «ددپول 2» هم این روزها روی پرده است و در مدت یک ماه و نیمی که از اکران آن می‌گذرد 720 میلیون دلار فروخته است.
ماچاته
ماچاته شاید عجیب‌ترین نوع اسپین-آف‌سازی باشد. ماجرا از این قرار است که کوئنتین تارانتینو و رابرت رودریگز سال 2007 برای ادای احترام به فیلم‌های درجه دو، اثری ساختند به نام «سلاخ خانه/Grindhouse» که در واقع دو فیلم با یک بلیت بود و آن‌ها حتی برای قدیمی کردن فیلم و پایین آوردن کیفیت آن 15 میلیون دلار هزینه کردند که با جلوه‌های ویژه، خط و خش روی فیلم بیندازند. سلاخ خانه یک شکست تجاری کامل بود و یک سوم هزینه اولیه خود فروخت. اما تارانتینو و رودریگز چند تیزر سینمایی هم ساختند. تیزر فیلم‌هایی که اصلا وجود خارجی نداشتند و صرفا برای بازسازی حس نوستالژیک پخش تیزرهای فیلم‌ها پیش از نمایش اثر در سینما، ساخته شده بودند. در یکی از این تیزرها شخصیتی مکزیکی بود به نام «ماچاته» که آن قدر مورد توجه مخاطبان قرار گرفت که رودریگز نهایتا قانع شد واقعا فیلمش را بسازد. «ماچاته» سال 2010 با بازی دنی ترخو، رابرت دنیرو، میشل رودریگز، لیندسی لوهان و جسیکا آلبا روی پرده رفت و با وجود سرمایه گذاری 10 میلیون دلاری توانست 44 میلیون دلار بفروشد. موفقیتی که باعث شد قسمت دوم آن هم سال 2013 با اضافه شدن مل گیبسون، لیدی گاگا، آنتونیو باندراس و امبر هرد روی پرده سینماها برود. در واقع ماچاته تنها اسپین-آفی است که نه از روی یک فیلم بلکه از روی یک تیزر ساخته شده است.
